Sve do kraja 19. veka, pa čak i do 20. veka, homoljski i podunavski delovi Đerdapskog kraja bili su naseljeni Vlasima koji su negovali i čuvali tradicionalnu narodnu veru, „otkopavajući” mrtve u obožavanju mrtvih.
Sve do kraja 19. veka, pa čak i do 20. veka, homoljski i podunavski delovi Đerdapskog kraja bili su naseljeni Vlasima koji su negovali i čuvali tradicionalnu narodnu veru, „otkopavajući” mrtve u obožavanju mrtvih.
“Kopanje” je posebno uobičajeno kada mladić, djevojka ili mladić umre. Četrdesetog dana nakon sahrane rođaci pokojnika će doći na groblje, iskopati grob i izvaditi kovčeg. Uradili su to kada je sunce izlazilo. Postavljali bi lijes ili kutiju, otvarali poklopac i brisali pokojnikovo lice bijelom maramicom. Zatim bi mu okrenuli lice suncu i pustili ga da sija. Pošto bi sunce “primilo” pokojnika, ponovo bi ga sahranili, a porodica bi tog dana pripremila sve sahrane, kao što bi i on bio prvi put sahranjen. To se dešava u najužim porodičnim krugovima, zbog čega se o tome malo zna u javnosti.
Podrazumeva se da je poslednji obred pobožnosti suncu održan u selu Debelirug devedesetih godina prošlog veka, sa ciljem da se pokojniku omogući besmrtnost na onom svetu. Ovaj običaj nije nov u drugim dijelovima svijeta, kao na primjer u Rumuniji. Pokojnici se ekshumiraju nakon sedme godine, kao što se to svake godine radi na Madagaskaru, a sličan običaj postoji i u Indoneziji. (Vidi također: Sulawesi, Indonezija: smrt ne znači zbogom)
Tokom terenskog istraživanja imao sam priliku da upoznam Milicu Kušljić, koja danas živi sama u svom domu i koja je ekshumirala svog sina devedesetih godina. Milikino zdravlje je krhko i sada živi sama jer joj je umro i muž. U maloj sobi u kojoj provodi vreme, na zidovima vise slike njenog pokojnog sina: slike iz njegovog života i slike sa njegove sahrane. Tuga i bol se mogu osjetiti u njenom domu. Milica je jedna od retkih žena koja svom sinu “kopa” da ga dvaput obasja sunce.
Milica iz Ražnice čula je od rođaka da su iskopavali mrtve ljude, a isto je uradila i svom sinu. Istražujući ovaj običaj, saznao sam da je ovaj običaj postojao u selu Laznica u 19. veku, a da se u selu Gorjane održao do 1970-ih godina.
Miličin sin je umro u ranim dvadesetim, tada je imao verenicu, a dok je služio vojsku hitno je prebačen u beogradski Klinički centar i ubrzo preminuo od galopirajuće leukemije.
Kada je umro, Milica je zavezala crveni konac od centra ambulante i nastavila niz put, jer vlaški narod veruje da se duša kroz crveni konac vraća kući i jedino tako može da nađe put do kuće. Pripremila je i nebesku svijeću, jer je onaj svijet zamišljan kao sjenka, bez vode, bez svjetla, a sve na ovom svijetu dočekalo bi mrtve na onom svijetu.
Duboko ožalošćena izgubljenog sina, Milika je tokom četrdeset dana komemoracije u zoru iskopala sina da ga sunce ponovo ugreje. Vjeruje se da će nakon toga otići direktno u raj.
Milika je posedovala i VHS kasete sa sinove sahrane, ali su joj ih neke stanice na prevaru oduzele pod izgovorom da joj vrate materijal, ali joj ga nikada nisu vratile.
Milica i dalje živi sama u selu Debeli Rug, gde je posećuje ćerka. Živi od prodaje cvijeća uzgojenog u njegovom dvorištu.
