Rak debelog creva predstavlja jednu od najopasnijih bolesti, čija učestalost raste brzom dinamikom, a sve više mladih života biva pogođeno ovom ozbiljnom bolešću. Zato je od ključne važnosti rano otkrivanje. Preventivni pregledi su naročito preporučljivi nakon navršene 50. godine, bez obzira na pol. Postoje indikatori koje nikako ne smete ignorisati, iako vam se možda čini da su u pitanju benigni simptomi.
Karcinom debelog creva, poznat i kao kolorektalni karcinom, je maligni tumor koji može se javiti bilo gde u debelom crevu, uključujući i njegov završni deo, koji se naziva rektum. Točan uzrok ovog karcinoma nije u potpunosti shvaćen. Najčešće počinje kao promena na sluzokoži debelog creva ili razvojem izraslina na unutarnjem zidu creva, poznatih kao adenomatozni polipi, koji tokom dužeg vremenskog perioda mogu napredovati u zloćudne promene. Smatra se da uzrok ove bolesti leži u kombinaciji naslednih faktora, faktora iz okoline, ishrane i stila života.
Postoje simptomi koje nikako ne smete ignorisati, uključujući:
- Nagli gubitak težine
- Promenjena stolica koja može biti u obliku uskih traka
- Rektalno krvarenje, bilo svetlo ili tamnocrvene boje
- Tenesmus – osećaj da morate ponovo da ispraznite creva ili bešiku, iako ste to već uradili
- Anemija uzrokovana manjkom gvožđa
- Stalni bol u stomaku
- Neobjašnjivi gubitak težine
Važno je napomenuti da iako se ovi simptomi mogu pojaviti i kod drugih manje ozbiljnih stanja, kao što su hemoroidi, čirevi ili Kronova bolest, svakako bi trebalo zakazati lekarski pregled ukoliko ih primetite.Lokalni simptomi se manifestuju samo na nivou debelog creva i/ili rektuma i nisu se proširili na udaljene organe.Osim navedenih simptoma, postoji i niz uobičajenih lokalnih simptoma koji se mogu primetiti bez posebnih medicinskih ispitivanja, uključujući:
- Zatvor
- Dijareja
- Smenjivanje dijareje i zatvora ili druge promene u crevnim navikama
- Rektalno krvarenje ili krv u stolici
- Nadimanje u stomaku, grčevi ili nelagodnost
- Osećaj da debelo crevo nije potpuno ispražnjeno
- Stolica koja je tanja od normalne
Postoje faktori rizika koji povećavaju šanse za razvoj karcinoma debelog creva, uključujući:
- Starosno doba, posebno nakon 50. godine života
- Prisustvo zapaljenjskih bolesti creva, kao što su ulcerozni kolitis i Kronova bolest
- Ishrana bogata crvenim mesom i životinjskim mastima, uz nizak unos voća, povrća i žitarica
- Fizička neaktivnost, gojaznost i dijabetes
- Prekomerni ili česti unos alkohola
- Pušenje
Preventivni pregledi uključuju:
- Pregled stolice na prisustvo okultnog (skrivenog) krvarenja, koristeći testove poput FOBT i hem check test. Ovi testovi otkrivaju tragove krvi u stolici koji nisu vidljivi golim okom. Preporučuje se da svi ljudi stariji od 40 godina rade ovaj test jednom godišnje, uz uzimanje tri uzorka stolice.
- Kolonoskopija: Ovo je medicinski pregled tokom kojeg se koristi fleksibilni tubularni instrument opremljen kamerom, poznat kao kolonoskop, za pregled unutrašnjosti debelog creva i završnog dela tankog creva. Kolonoskopija može identifikovati prisustvo polipa (benignih izraslina u debelom crevu) i omogućava njihovo uklanjanje za patohistološku analizu. Važno je ukloniti sve polipe na vreme kako se ne bi razvili u rak debelog creva. Preporučuje se redovna kolonoskopija posle 50. godine života, sa ponavljanjem svakih 10 godina ako je nalaz uredan.
- Ako je u vašoj porodičnoj istoriji bilo slučajeva raka debelog creva, preporučuje se ranija kolonoskopija. Na primer, ukoliko je jedan od članova porodice oboleo pre 60. godine, onda bi vi trebali da uradite kolonoskopiju već sa 40 godina.
Naglašavamo važnost redovnih pregleda kako biste otkrili eventualne probleme u ranoj fazi i povećali šanse za uspešno lečenje. Vaše zdravlje je najvrednije i prevencija je ključna.
