Upala nosne sluznice ne samo da dovodi do smanjenja čula mirisa, već uzrokuje i upalu nervnog sistema i izaziva oksidativni stres.
Dragan Pavlović printscreen/K1
Jeste li ikada pomislili da jednostavna navika poput čačkanja po nosu može imati ozbiljne zdravstvene posljedice? Krajem prošle godine, naučnici u Sidneju izneli su iznenađujuću tvrdnju da ljudi koji redovno čačkaju nos mogu imati veće šanse za razvoj Alchajmerove bolesti.
“Nemogućnost obavljanja složenih aktivnosti svakodnevnog života, poput zaborava ili teškoća u zadržavanju informacija, može ukazivati na nedostatak vođenja evidencije ili, u rijetkim slučajevima, na frontotemporalnu demenciju. Postepeno se može razviti oštećenje govora, kao u slučaju Bruce Willisa istog stanje ili promjene u ponašanju. Smanjena inteligencija ili adaptacija na novo okruženje. Svi ovi simptomi mogu biti znaci da problem počinje.”
S obzirom da više od 55 miliona ljudi širom svijeta boluje od ove degenerativne bolesti, pitanje uzroka i faktora koji doprinose njenom razvoju postaje sve važnije. Kakve tačno veze ove navike imaju sa Alchajmerovom bolešću? Koliko je nauka napredovala u otkrivanju uzroka ove bolesti koja pogađa toliko života širom svijeta? U emisiji K1 TV “Uranak” o ovim temama razgovaramo sa neurolozima, profesorima. Dragan Pavlovich.
– Važno je napomenuti da se olfaktorna sluznica nalazi u gornjem dijelu nosne sluznice i odgovorna je za primanje mirisa iz okoline. Ovi olfaktorni signali se prenose iz ćelija olfaktorne sluznice neuralnim putevima do olfaktornog centra mozga. Međutim, ovo područje je i mjesto neurodegenerativnih bolesti poput Parkinsonove i Alchajmerove bolesti, a njegova funkcija opada s godinama. Nakon 65. godine, oko 50% ljudi može osjetiti gubitak mirisa, a kod osoba starijih od 80 godina ta stopa je čak 75%. Infekcije i drugi faktori mogu uzrokovati promjene u nervnim ćelijama koje se nalaze u olfaktornom centru. Upala nosne sluznice ne samo da dovodi do smanjenja čula mirisa, već uzrokuje i upalu nervnog sistema i izaziva oksidativni stres. Osim toga, čišćenje nosa prljavim rukama može dovesti do štetnih bakterija koje povećavaju rizik od Alchajmerove bolesti. Važno je naglasiti da oralna higijena, uključujući redovno četkanje, također igra ključnu ulogu u prevenciji neurodegenerativnih bolesti. Bakterije prisutne u ustima takođe mogu povećati rizik od Alchajmerove bolesti – kažu doktori i dodaju:
– Osim toga, važno je zapamtiti da više faktora kao što su virusi, gljivice i bakterije mogu imati značajan utjecaj na razvoj neurodegenerativnih bolesti. Tokom pandemije COVID-19 saznali smo da se virus može širiti zrakom i ući u tijelo, a rezultat može biti kronični COVID koji se manifestira simptomima kao što su gubitak pamćenja, poteškoće s koncentracijom i depresija. Postoje i pacijenti koji nakon zaraze koronavirusom razviju demenciju. Naime, postoji više od 200 bolesti koje mogu uzrokovati demenciju, a Alchajmerova bolest je najčešća. Osim toga, zagađenje zraka je još jedan faktor rizika za razvoj ovih bolesti. Suština neurodegenerativnih bolesti je u prisustvu proteina koji pod uticajem različitih faktora menjaju svoj prostorni oblik. Što se tiče Alchajmerove bolesti, spominju se dva proteina, amiloid beta i tau. Tau protein je prisutan i kod drugih neuroloških bolesti, a beta amiloid je jedinstven za Alchajmerovu bolest. Akumulacija ovih proteina narušava normalno funkcioniranje mozga, što se manifestira kao gubitak neurona, smanjena masa mozga, pa čak i zagađenje zraka može uzrokovati ovaj proces, što dovodi do kliničkih manifestacija.
spriječiti bolest
– Ključno je izbjegavanje prekomjernog izlaganja infekciji i ispravljanje svih humoralnih faktora rizika. Na primjer, povišeni nivoi aminokiseline homocisteina mogu povećati rizik od demencije, kao i lošu razinu šećera u krvi i kontrolu stresa – kažu liječnici.
Obično se javlja spontano, a genetski faktori mogu biti prisutni u samo jednom procentu slučajeva. Iako rijetko, važno je naglasiti važnost redovne umjerene fizičke aktivnosti u poticanju regeneracije stanica, čak i u kritičnim dijelovima mozga odrasle osobe. Osim toga, mediteranska prehrana, korekcija svih faktora koji se mogu identificirati analizom krvi i izbjegavanje faktora rizika kao što su alkohol, duvan i masna hrana, imaju ključnu ulogu u prevenciji ove bolesti.
Na pitanje da li se protein može ukloniti iz mozga, prof. Dr Pavlović je rekao:
– Uprkos pokušajima, nakon 20 godina istraživanja, prošle godine su konačno registrovana dva monoklonska antitela koja bi trebalo da izbace ili bar vežu amiloid, adukanumab i lekanemab. Međutim, iako ova antitijela daju neke kliničke prednosti, njihova upotreba je povezana s ozbiljnim nuspojavama. Odnosno, značajno su porasli slučajevi cerebralnog infarkta i oticanja moždanog tkiva. Iako su ovi lijekovi odobreni u Sjedinjenim Državama, kompanije koje ih proizvode povukle su adukanumab zbog ovih nuspojava. Ključna karakteristika Alchajmerove bolesti je taloženje beta-amiloida u mozgu, što dovodi do kliničkih promjena. Nedavne studije su pokazale da se ovo taloženje može dogoditi ne samo spontano ili nasljedno, već i putem zaraze. Creutzfeldt-Jakobova bolest je jedina bolest koja se može dobiti zarazno, spontano i nasljedno. Nedavno je nekoliko pacijenata razvilo Alchajmerovu bolest nakon što su decenijama uzimali ljudski leševni hormon rasta. Ovo su bili prvi slučajevi koji su ukazivali na moguće širenje infektivnosti beta-amiloida.
Proteini igraju ključnu ulogu u raznim neurodegenerativnim bolestima, uključujući Alchajmerovu bolest. Doktori također objašnjavaju koje druge neurodegenerativne bolesti mogu biti povezane s nakupljanjem specifičnih proteina:
– Amiloid se stvara između ćelija, remeteći normalnu komunikaciju, ishranu ćelija i druge važne procese. S druge strane, tau protein se taloži u stanicama u obliku neurofibrilarnih spletova, ometajući transport tvari i dovodeći do smrti stanice. Ovaj proces dovodi do razvoja mnogih tauopatija, uključujući Alchajmerovu bolest i određene vrste frontotemporalne demencije. Dodao je da je i Parkinsonova bolest neurodegenerativni poremećaj, iako se razlikuje po prisustvu alfa-sinukleina i drugih proteina.
Dr Pavlović je naglasio da se u svijetu svakog trenutka testira 150 različitih supstanci kao mogući lijek za demenciju, uglavnom Alchajmerovu bolest. Takođe je naglasio da se naša terapija sastoji od dve klasične klase lekova registrovanih decenijama unazad: inhibitora holinesteraze i antagonista NMD receptora. I naravno, tu je i prevencija.
